[ez-toc]
هدف اصلی دبریدمان حذف و برداشتن تمام بافت های تخریب شده از بستر زخم برای تسریع درمان زخم است. علاوه بر این از Debridement برای حذف بافت عفونی شده ی زخم و سلولهای پیری ؟ نیز استفاده می شود.
آناتومی و فیزیولوژی پوست
2 لایه اصلی پوست اپیدرم و درم است. اپیدرم از سلولهای اپیتلیال تشکیل شده و درم از بافت های همبند ب هم پیوسته و نامنظم تشکیل شده است. در بخش اپیدرم، عروق خونی، فولیکولهای مو، غدد عرق و سایر ساختارها قرار دارند. هیپودرم زیر درم قرار دارد. ترکیب آن بیشتر بافتهای همبند و چربی است. ماهیچه، تاندون ها، رباط ها، استخوان و غضروف همگی زیر بخش هیپودرم پوست قرار دارند.
درم شامل عروق خونی و لنفاوی، اعصاب و سایر ساختارها مانند فولیکول های مو و غدد عرق است.
موارد کاربرد دبریدمان
دبریدمان به عنوان یکی از راهکار های اصلی مدیریت زخم، برای تحریک و ساخت مجدد بافت شناخته می شود. به طور کلی بافت نکروزه، به عنوان منبع تغذیه ی باکتری ها عمل می کند. بافت نکروتیک همچنین از رگ زایی، تشکیل بافت دانه بندی، رویش مجدد اپیدرمی و تشکیل ماتریس خارج سلول (ECM) جلوگیری می کند. علاوه بر این، با وجود بافت نکروتیک، ممکن است پزشک نتواند شدت و میزان زخم را ارزیابی کند.
کارهایی که در یک عمل دبریدمان انجام می شود:
1. حذف منبع عفونت ،که در اکثر مواقع بافت نکروز است.
2. حذف عفونت موضعی برای کاهش بار باکتریایی، با هدف کاهش مقاومت در برابر درمان با آنتی بیوتیک
3. کشت بخش های عمیق به جا مانده از عفونت، برای ارزیابی عفونت و درمان سیستماتیک آنتی بیوتیک
4. تحریک بستر زخم برای ترمیم و آماده شدن برای پیوند پوست
شیوه ی انجام دبریدمان
چندین نوع دبریدمان وجود دارد که با استفاده از آن، بافت تخریب شده برداشته می شود. تکنیک های دبریدمان شامل دبریدمان جراحی ، دبریدمان بیولوژیکی ، دبریدمان آنزیمی و دبریدمان اتولیتیک است.
دبریدمان اتولیتیک
تکنیک دبریدمان اتولیتیک یکی از قدیمی ترین شیوه‌های دبریدمان می باشد. این نوع دبریدمان یک فرایند طبیعی است که طی آن سلول های فاگوسیتک (phagocytic) درونی و آنزیم های پروتئولیتیک، بافت نکروتیک را تجزیه می کنند و از بین می برند. این نوع دبردیمان تنها بافت نکروتیک را از بین می برد.
دبریدمان اتولیتیک برای زخم های غیر عفونی انجام می شود. با این حال ممکن است به عنوان درمان ثانویه برای بهبودی زخم های عفونی استفاده شود. در صورت وجود زخم های عفونی، می توان آن را با سایر تکنیک های دبریدمان مانند دبریدمان مکانیکی (mechanical debridement) انجام داد.
این نوع دبریدمان به محیط مرطوب و سیستم ایمنی بالا نیاز دارد. استفاده از پانسمان های محافظ رطوبت می تواند به حفظ رطوبت زخم کمک کند و سرعت بهبود را بالا ببرد. این نوع دبریدمان باعث نرم شدن بافت نکروتیک و جدا شدن آن می شود.
اثربخشی این نوع دبریدمان با توجه به میزان بافت تخلیه شده و همچنین اندازه واقعی زخم تعیین می شود.
دبریدمان اتولیتیک چند روز به طول می انجامد. پس از گذشت 1 یا 2 روز اگر کاهش قابل توجهی در بافت نکروتیک مشاهده نشد، روش متفاوت دیگری باید برای زخم انجام بگیرد.
این روش برای زخم‌ها و جراحت‌های درجه ۳ و درجه ۴ مناسب است.
تخریب بیولوژیکی
دبریدمان بیولوژیکی، که به لارو درمانی نیز معروف است، از لاروهای استریل Lucilia sericata که در واقع گونه‌ای از لارو مگس های سبز هستند، استفاده می کند. این یک روش دبریدمان، در زخم های بزرگ که نیاز است در آن بافت نکروتیک را بدون درد برداریم، موثر است. مکانیسم عمل لارو ها در این نوع عمل دبریدمان، به این صورت است که لارو ها ترشحاتی حاوی آنزیم های پروتئولیتیک تولید می‌کنند و بافت نکروتیک را در بستر زخم از بین می برند.
دبریدمان آنزیمی
این یک روش دبریدمان برای حذف بافت نکروتیک با استفاده از آنزیم پروتئولیتیک، کلاژناز، برای از بین بردن باکتری کلستریدیوم است. کلاژناز کلاژن موجود در بافت نکروز را هضم می کند و اجازه جدا شدن آن را می دهد.
پانسمان های کلاژناز و مرطوب می توانند در عمل دبریدمان مؤثر باشند.
انجام دبریدمان آنزیمی برای بیماران با حساسیت به مواد خاص توصیه نمی شود.
دبریدمان جراحی با ابزار شارپ
در این نوع دبریدمان بافت سالم و بافت تخریب شده،با استفاده از ابزارهای جراحی مانند چاقو، versajet، کورت ها و سایر موارد، این عفونت برداشته می شوند. این نوع دبریدمان ، می تواند بسته به حاد بودن زخم، در کلینیک یا در اتاق عمل بیمارستان، انجام شود. میزان بیهوشی و توانایی کنترل عوارض بعد از عمل مانند خونریزی نیز از دیگر عومل مؤثر در این مورد هستند. متخصصی که عمل جراحی دبریدمان را انجام می دهد باید ماهر و آموزش دیده و دارای صلاحیت و مجوز برای انجام جراحی باشد.
معایب دبریدمان جراحی شامل عوارض جانبی خود دبریدمان، به عنوان مثال خونریزی و عوارض کلی احتمالی ناشی از بیهوشی است.
در موارد منع انجام دبریدمان جراحی در اتاق عمل باید طبقه بندی خطر جراحی خاص بیمار در نظر گرفته شود. دبریدمان جراحی با ابزار شارپ در بیمارانی که هیچ شواهد بالینی از عفونت زمینه ای وجود ندارد نباید توصیه می‌شود انجام نشود.
دبریدمان مکانیکی
دبریدمان مکانیکی یک نوع دبریدمان که با استفاده از آن هم بافت تخریب شده و همچنین بافت زنده را حذف می کند. معمولاً با استفاده از نیروی مکانیکی انجام می شود:
- wet-to-dry
- pulsatile lavage
- wound irrigation.
این درمان برای هر دو زخم حاد و مزمن با مقدار کم یا زیاد نکروز با صرف نظر از وجود عفونت ،تجویز می شود.
موارد منع انجام دبریدمان مکانیکی به موارد زیر بستگی دارد:
- بسته به شیوه دبریدمان مکانیکی
- وجود بافت دانه بندی نسبت به بافت تخلیه شده
- عدم توانایی در کنترل درد
- بیماران مبتلا به پرفیوژن پایین و ضعیف
عوارض دبریدمان
هر نوع دبریدمان ، عوارضی مختص به خودش را دارد. این عوارض از تحریک موضعی تا خونریزی عمده متفاوت است.
از عوارض دبریدمان جراحی و دبریدمان مکانیکی می‌توان به درد حین عمل و خطر بالای خونریزی، اشاره کرد.