درمان نوروپاتی دیابتی بسیار با اهمیت است. نوروپاتی دیابتی یکی از شایع‌ترین و پیچیده‌ترین عوارض دیابت است که به‌ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 مشاهده می‌شود. این اختلال ناشی از آسیب به اعصاب محیطی است که می‌تواند عملکرد سیستم عصبی را مختل کرده و منجر به علائمی چون درد، سوزش، بی‌حسی، ضعف عضلانی و حتی از دست دادن حس در اندام‌ها شود. این بیماری به‌طور عمده در پاها و دست‌ها ظاهر می‌شود، اما می‌تواند دیگر اعضای بدن مانند دستگاه گوارش، قلب و سیستم تناسلی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. آسیب عصبی در نوروپاتی دیابتی، در صورتی که درمان نشود، می‌تواند به مشکلات شدیدتری همچون عفونت‌های مزمن، زخم‌ها، و حتی قطع عضو منجر شود. از این رو، درمان و کنترل نوروپاتی دیابتی یکی از چالش‌های اصلی در مدیریت دیابت به شمار می‌رود.
برای درمان دیابت حتما از صفحه درمان قطعی زخم دیابت دیدن فرمایید.
در حالی که کنترل دقیق سطح قند خون از عوامل اصلی پیشگیری از نوروپاتی دیابتی است، درمان‌های دارویی و غیر دارویی نقش حیاتی در مدیریت این بیماری دارند. این بیماری نه‌تنها کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش می‌دهد، بلکه با دردهای مزمن و کاهش قابلیت حرکت، توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره را نیز مختل می‌کند. در نتیجه، درمان‌های موجود باید قادر باشند علائم بیماری را کاهش دهند، سرعت پیشرفت آسیب عصبی را کم کرده و در نهایت به بهبود عملکرد عصبی کمک کنند. با توجه به روند رو به افزایش تعداد افراد مبتلا به دیابت در سطح جهانی، نیاز به شناسایی و توسعه درمان‌های جدید برای نوروپاتی دیابتی به یک ضرورت تبدیل شده است.
در حال حاضر، روش‌های درمانی متنوعی برای مدیریت نوروپاتی دیابتی وجود دارند که از داروهای شیمیایی گرفته تا درمان‌های طبیعی و مکمل‌های تغذیه‌ای را شامل می‌شوند. داروهای ضد درد، ضد افسردگی و ضد تشنج، به‌عنوان درمان‌های شیمیایی رایج برای تسکین درد و ناراحتی‌های عصبی استفاده می‌شوند. همچنین، درمان‌های نوین مانند استفاده از سلول‌های بنیادی، تحریک الکتریکی اعصاب و داروهای نوظهور که به ترمیم عصبی کمک می‌کنند، در حال پیشرفت هستند. از سوی دیگر، روش‌های طبیعی مانند استفاده از گیاهان دارویی، مکمل‌های ویتامینی و تغییرات رژیم غذایی نیز به‌طور فزاینده‌ای در درمان نوروپاتی دیابتی مورد توجه قرار گرفته‌اند. در این مقاله، به بررسی این روش‌های نوین درمانی و تاثیرات آن‌ها در بهبود وضعیت بیماران خواهیم پرداخت.
بخش اول: درک نوروپاتی دیابتی
1.1 تعریف و علائم نوروپاتی دیابتی:
نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض شایع و پیچیده بیماری دیابت است که به‌ویژه در افرادی که قند خون آن‌ها برای مدت طولانی کنترل نشده است، ایجاد می‌شود. این اختلال عصبی به آسیب‌دیدگی اعصاب محیطی بدن ناشی از بالا بودن طولانی‌مدت قند خون مرتبط است.
علائم نوروپاتی دیابتی معمولاً به تدریج شروع می‌شود و ممکن است در ابتدا کم و بیش قابل توجه نباشد. از جمله علائم رایج این بیماری می‌توان به دردهای سوزشی یا تیر کشیدن در پاها، احساس گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها، و کاهش حس لمس اشاره کرد. بسیاری از بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی دچار مشکلاتی در حرکت می‌شوند، به‌طوری‌که ممکن است در راه رفتن یا انجام فعالیت‌های روزمره خود با مشکل مواجه شوند. علاوه بر این، این بیماری می‌تواند موجب اختلالات دستگاه گوارش، مانند اسهال یا یبوست مزمن، و همچنین مشکلات در عملکرد جنسی، به ویژه در مردان، شود. در برخی از بیماران، آسیب عصبی به قدری شدید است که باعث ایجاد زخم‌های مزمن و به‌سختی درمان‌شونده در پاها می‌شود که می‌تواند منجر به عفونت‌های جدی و حتی قطع عضو گردد. آسیب عصبی ناشی از نوروپاتی دیابتی تنها به مشکلات حسی و حرکتی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند بر عملکردهای خودکار بدن نیز تاثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، بیمارانی که دچار نوروپاتی دیابتی هستند، ممکن است دچار مشکلاتی در فشار خون، ضربان قلب و تنظیم دمای بدن شوند. به دلیل آسیب به اعصاب خودکار، بدن ممکن است نتواند به‌طور مؤثر فشار خون یا ضربان قلب را تنظیم کند، که می‌تواند به مشکلاتی مانند افت فشار خون، سرگیجه و حتی بی‌ثباتی در وضعیت ایستاده منجر شود. این اختلالات در عملکرد خودکار بدن و افزایش آسیب عصبی، به‌ویژه در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و بیماری را پیچیده‌تر کند.
1.2 مکانیسم‌های مولکولی و فیزیولوژیک:
نوروپاتی دیابتی عمدتاً ناشی از افزایش طولانی‌مدت سطح قند خون است که فرآیندهای شیمیایی و مولکولی را در بدن تغییر می‌دهد و باعث آسیب به اعصاب می‌شود. یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های مولکولی در نوروپاتی دیابتی، گلیکاسیون پیشرفته محصولات نهایی (AGEs) است. این فرآیند زمانی رخ می‌دهد که قند خون بالا با پروتئین‌ها و چربی‌ها واکنش نشان می‌دهد و ترکیبات سمی به نام AGEs ایجاد می‌کند. AGEs به بافت‌ها و اعصاب آسیب می‌زنند و باعث کاهش قابلیت عملکردی آن‌ها می‌شوند. علاوه بر این، قند خون بالا موجب افزایش تولید پروتئین‌های توموری نکروز (TNF-α) و سایر سیتوکین‌های التهابی می‌شود که التهاب و آسیب بیشتر به اعصاب را تشدید می‌کنند. این فرآیندهای مولکولی می‌توانند به آسیب ساختاری در اعصاب منجر شده و در نهایت باعث اختلالات حسی، حرکتی و خودکار شوند.
در سطح فیزیولوژیک، نوروپاتی دیابتی به دلیل آسیب به رگ‌های خونی که خون‌رسانی به اعصاب را تأمین می‌کنند، تشدید می‌شود. نارسایی رگ‌های خونی و کاهش جریان خون به اعصاب، باعث می‌شود که اعصاب محیطی مواد مغذی و اکسیژن کافی دریافت نکنند، که این امر به تخریب بافت عصبی و کاهش عملکرد اعصاب می‌انجامد. علاوه بر این، آسیب به سلول‌های عصبی به دلیل مسمومیت عصبی ناشی از گلوکز اضافی باعث کاهش تولید عصبی‌فاکتورها و مواد شیمیایی مورد نیاز برای ترمیم و رشد مجدد اعصاب می‌شود. این نقص در ترمیم و بازسازی باعث می‌شود که اعصاب آسیب‌دیده نتوانند به‌طور مؤثر عملکرد خود را انجام دهند و علائم نوروپاتی، مانند درد، بی‌حسی و ضعف عضلانی، به‌طور پیوسته پیشرفت کنند.
بخش دوم: درمان‌های دارویی برای درمان نوروپاتی دیابتی
2.1 داروهای مسکن و ضد درد:
داروهای مسکن و ضد درد یکی از بخش‌های اصلی درمان نوروپاتی دیابتی هستند که به منظور کاهش دردهای مزمن و ناراحتی‌های عصبی در این بیماری استفاده می‌شوند. در حالی که داروهای مسکن عمومی مانند ایبوپروفن و استامینوفن ممکن است در درمان دردهای خفیف موثر باشند، برای دردهای شدیدتر معمولاً داروهای تخصصی‌تری تجویز می‌شوند. آمی‌تریپتیلین و نورترین که داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای هستند، می‌توانند با افزایش سطح برخی مواد شیمیایی در مغز که در کاهش درد عصبی دخالت دارند، به تسکین درد کمک کنند. علاوه بر این، داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین و پریگابالین به‌طور ویژه برای کاهش درد عصبی در نوروپاتی دیابتی طراحی شده‌اند. این داروها با مهار تحریکات غیرطبیعی در اعصاب، به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کنند. از سوی دیگر، داروهای اپیوئیدی مانند کدئین و ترامادول در موارد دردهای بسیار شدید و مقاوم به درمان استفاده می‌شوند، اما به دلیل خطر وابستگی و عوارض جانبی، تنها در موارد خاص و تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند.
2.2 داروهای بهبود عملکرد عصبی:
داروهای بهبود عملکرد عصبی در درمان نوروپاتی دیابتی نقش مهمی در ترمیم و حفظ سلامت اعصاب آسیب‌دیده دارند. یکی از این داروها آلفا لیپوئیک اسید (ALA) است، که یک آنتی‌اکسیدان قوی محسوب می‌شود و به‌طور خاص در کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب‌های سلولی ناشی از دیابت موثر است. آلفا لیپوئیک اسید می‌تواند با بهبود گردش خون و تقویت عملکرد عصبی، علائم نوروپاتی دیابتی را کاهش دهد و سرعت پیشرفت بیماری را کند کند. دیگر داروی مؤثر ویتامین B12 است که برای سلامت اعصاب ضروری است و کمبود آن می‌تواند به تشدید آسیب عصبی منجر شود. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های ویتامین B12 می‌توانند با کمک به بازسازی غلاف میلین اعصاب، عملکرد عصبی را بهبود بخشند و از بروز دردهای عصبی جلوگیری کنند. علاوه بر این، داروهای گاباپنتین و پریگابالین که برای درمان دردهای عصبی استفاده می‌شوند، می‌توانند با اثر بر مسیرهای انتقال سیگنال‌های عصبی، به کاهش آسیب و بهبود عملکرد اعصاب کمک کنند. این داروها علاوه بر تسکین درد، ممکن است به تحریک بهبود عملکرد عصبی در مراحل اولیه آسیب نیز کمک کنند.
2.3 داروهای ضد دیابت و کنترل قند خون در درمان نوروپاتی دیابتی
داروهای ضد دیابت و کنترل قند خون از ارکان اساسی درمان نوروپاتی دیابتی هستند، زیرا کنترل مناسب قند خون می‌تواند از پیشرفت بیماری و آسیب بیشتر به اعصاب جلوگیری کند. متفورمین یکی از داروهای رایج برای کنترل قند خون است که با کاهش تولید قند در کبد و افزایش حساسیت بدن به انسولین، سطح قند خون را به طور مؤثری کاهش می‌دهد. همچنین، داروهای از گروه انسولین برای بیمارانی که نیاز به درمان با انسولین دارند، می‌توانند کمک کنند تا قند خون در محدوده نرمال باقی بماند. مهارکننده‌های SGLT2 مانند داپاگلفلوزین و امپاگلفلوزین که از طریق کاهش جذب گلوکز از کلیه‌ها به خون، سطح قند خون را کنترل می‌کنند، اخیراً به‌عنوان درمانی مؤثر برای کاهش خطر نوروپاتی در بیماران دیابتی معرفی شده‌اند. از طرف دیگر، داروهای گروه GLP-1 مانند لیراگلوتاید، که با افزایش ترشح انسولین و کاهش تولید گلوکاگون عمل می‌کنند، علاوه بر کنترل قند خون، اثرات مثبتی بر کاهش التهاب و بهبود عملکرد عصبی دارند. این داروها نه تنها برای تنظیم قند خون کاربرد دارند بلکه می‌توانند به‌طور غیرمستقیم از آسیب‌های عصبی ناشی از دیابت پیشگیری کنند و به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی کمک نمایند.
2.4 درمان‌های جدید: روش‌های درمانی جدیدتری مانند استفاده از داروهای مهارکننده گیرنده‌های پپتید مشابه گلوکاگون (GLP-1) و داروهای مهارکننده سدیم-گلوکز کوترانسپورتر 2 (SGLT2) در حال تحقیق هستند که می‌توانند به کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت نوروپاتی کمک کنند.
بخش سوم: درمان‌های غیر دارویی و روش‌های فیزیکی
3.1 فیزیوتراپی و توانبخشی:
فیزیوتراپی یکی از درمان‌های اصلی غیر دارویی است که می‌تواند به بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی کمک کند تا قدرت عضلانی خود را بازسازی کنند و عملکرد حرکتی بهتری داشته باشند. برنامه‌های تمرینی که توسط فیزیوتراپ‌ها تنظیم می‌شود، می‌توانند شامل تمرینات کششی و تقویتی باشند که به کاهش درد و سفتی عضلات کمک کرده و عملکرد عصبی را بهبود می‌بخشند. این تمرینات علاوه بر کاهش خطر زمین خوردن و ضعف عضلانی، به بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی نیز کمک می‌کنند، که این موارد از مهم‌ترین مشکلات بیمارانی هستند که مبتلا به نوروپاتی دیابتی هستند.
3.2 تحریک الکتریکی و روش‌های تحریک عصبی:
یکی دیگر از روش‌های فیزیکی موثر تحریک الکتریکی اعصاب (TENS) است. در این روش، از یک دستگاه تحریک عصبی برای ارسال سیگنال‌های الکتریکی به اعصاب آسیب‌دیده استفاده می‌شود. این سیگنال‌ها می‌توانند درد و علائم عصبی ناشی از نوروپاتی دیابتی را کاهش دهند. تحریک الکتریکی به‌ویژه در تسکین دردهای مزمن عصبی مفید است و باعث افزایش جریان خون به مناطق آسیب‌دیده و کاهش حساسیت درد می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند به کاهش سوزش، درد و گزگز در پاها و دست‌ها کمک کند و به بیماران این امکان را می‌دهد که علائم خود را بهتر مدیریت کنند.
بخش چهارم: درمان‌های طبیعی و مکمل
4.1 گیاهان دارویی:
گیاهان دارویی در درمان نوروپاتی دیابتی به عنوان مکمل‌های طبیعی برای کاهش علائم درد و التهاب ناشی از آسیب عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از گیاهان پرکاربرد در این زمینه گیاهای دارویی از خانواده‌ی زنجبیل مانند زنجبیل و زردچوبه است. زنجبیل به دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی که دارد، می‌تواند به کاهش التهاب و درد عصبی ناشی از نوروپاتی دیابتی کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که زنجبیل با مهار تولید مواد شیمیایی التهابی و افزایش جریان خون در نواحی آسیب‌دیده، علائم بیماری را کاهش می‌دهد. زردچوبه نیز به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی و ضدالتهاب شناخته می‌شود و ترکیب فعال کورکومین موجود در آن می‌تواند با کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب در اعصاب، به بهبود عملکرد عصبی و کاهش درد کمک کند. مصرف این گیاهان به شکل مکمل یا چای می‌تواند به عنوان بخشی از درمان مکمل نوروپاتی دیابتی در نظر گرفته شود.
همچنین گلابی دیابتی یا کاکوتی نیز به عنوان یک گیاه دارویی موثر برای درمان نوروپاتی دیابتی شناخته می‌شود. این گیاه به‌ویژه برای کاهش التهاب عصبی و بهبود عملکرد عصبی مفید است. گلابی دیابتی با دارا بودن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی می‌تواند در کاهش آسیب‌های عصبی ناشی از دیابت و همچنین تسکین دردهای عصبی کمک کند. سیر نیز به عنوان یک گیاه دارویی مفید در درمان نوروپاتی دیابتی شناخته می‌شود. سیر دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است که به کاهش آسیب‌های ناشی از قند خون بالا کمک می‌کند. استفاده از این گیاهان دارویی به‌عنوان بخشی از رژیم درمانی مکمل در کنار سایر روش‌های درمانی می‌تواند به کاهش علائم و بهبود وضعیت بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی کمک کند.
4.2 استفاده از ویتامین‌ها و مواد معدنی در درمان نوروپاتی دیابتی
استفاده از ویتامین‌ها و مواد معدنی در درمان نوروپاتی دیابتی به عنوان یک استراتژی مکمل جهت بهبود عملکرد عصبی و کاهش علائم بیماری اهمیت زیادی دارد. یکی از ویتامین‌های کلیدی ویتامین B12 است که نقش حیاتی در سلامت اعصاب دارد و کمبود آن می‌تواند به تشدید آسیب عصبی منجر شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های ویتامین B12 می‌تواند به ترمیم غلاف میلین اعصاب آسیب‌دیده کمک کرده و درد و بی‌حسی ناشی از نوروپاتی دیابتی را کاهش دهد. همچنین ویتامین D که نقش مهمی در تنظیم عملکرد عصبی و کاهش التهاب دارد، می‌تواند در پیشگیری از آسیب عصبی و تقویت سیستم ایمنی مؤثر باشد. ویتامین E با خواص آنتی‌اکسیدانی خود، می‌تواند از آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از قند خون بالا محافظت کند و به کاهش التهاب کمک کند. علاوه بر این، منیزیم و زینک به‌عنوان مواد معدنی ضروری برای سلامت عصبی شناخته می‌شوند. منیزیم با بهبود جریان خون و کاهش تنش عضلانی به کاهش درد و ناراحتی کمک می‌کند، در حالی که زینک با تأثیر بر رشد و ترمیم سلول‌های عصبی، به بهبود عملکرد اعصاب آسیب‌دیده کمک می‌کند. مصرف این ویتامین‌ها و مواد معدنی تحت نظر پزشک می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر در مدیریت نوروپاتی دیابتی و کاهش علائم آن عمل کند.
4.3 رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی:
رژیم غذایی مناسب و تغییرات در سبک زندگی نقش بسیار مهمی در مدیریت و پیشگیری از پیشرفت نوروپاتی دیابتی دارند. کنترل دقیق سطح قند خون از طریق یک رژیم غذایی سالم و متعادل اولین قدم در کاهش خطر آسیب عصبی است. مصرف مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین مانند سبزیجات برگ‌سبز، غلات کامل و میوه‌های تازه به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند. همچنین، مصرف پروتئین‌های با کیفیت مانند ماهی‌های چرب (مانند سالمون و تن) که منابع عالی اسیدهای چرب امگا-3 هستند، می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود سلامت اعصاب کمک کند. محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع‌شده و ترانس، و همچنین کاهش مصرف قندهای ساده و فرآوری‌شده، می‌تواند به پیشگیری از افزایش ناگهانی قند خون و آسیب‌های ناشی از آن کمک کند. علاوه بر رژیم غذایی، انجام فعالیت‌های فیزیکی منظم مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری به بهبود حساسیت به انسولین و تقویت گردش خون کمک می‌کند که برای اعصاب آسیب‌دیده مفید است. همچنین، مدیریت استرس از طریق تمرینات آرامش‌بخش مانند مدیتیشن یا یوگا، به کاهش التهاب و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی کمک می‌کند. تغییرات در سبک زندگی شامل ترک سیگار و کاهش مصرف الکل نیز می‌تواند اثرات مثبتی در کاهش آسیب‌های عصبی و بهبود سلامت کلی بدن داشته باشد.
بخش پنجم: چالش‌ها و آینده درمان نوروپاتی دیابتی
5.1 چالش‌ها در درمان نوروپاتی دیابتی:
با وجود پیشرفت‌های زیادی که در درمان نوروپاتی دیابتی صورت گرفته، هنوز هم مشکلات زیادی در زمینه درمان این بیماری وجود دارد. یکی از چالش‌ها، مشکل در درمان دردهای مزمن و بهبود کامل اعصاب آسیب‌دیده است. همچنین، نیاز به داروهایی با عوارض جانبی کمتر و درمان‌های جدیدتر همچنان احساس می‌شود.
5.2 تحقیقات آینده و نوآوری‌ها در درمان نوروپاتی دیابتی
تحقیقات در زمینه درمان‌های سلولی، استفاده از سلول‌های بنیادی و نانوتکنولوژی ممکن است در آینده نقش بزرگی در درمان نوروپاتی دیابتی ایفا کنند. استفاده از فناوری‌های نوین مانند دستگاه‌های هوشمند برای کنترل قند خون و بهبود عملکرد اعصاب در حال تحقیق است.
نتیجه‌گیری:
نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض پیچیده و جدی دیابت است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. در این میان، رژیم غذایی صحیح و مدیریت مناسب سطح قند خون به عنوان اولین خط دفاعی در پیشگیری از پیشرفت این بیماری و کاهش علائم آن شناخته می‌شود. مصرف مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین، نظیر سبزیجات، غلات کامل و میوه‌ها، به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند و از نوسانات شدید قند خون جلوگیری می‌کند. همچنین، غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند توت‌ها، سبزیجات برگ‌سبز و چای سبز، می‌توانند با کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب ناشی از دیابت، به سلامت اعصاب کمک کنند. این تغییرات غذایی، همراه با کنترل دقیق قند خون، نقش اساسی در کاهش خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی دارند.
علاوه بر رژیم غذایی، تغییرات در سبک زندگی نیز برای مدیریت نوروپاتی دیابتی اهمیت زیادی دارند. ورزش منظم به تقویت جریان خون، افزایش حساسیت به انسولین و بهبود سلامت کلی اعصاب کمک می‌کند. پیاده‌روی، شنا و سایر فعالیت‌های کم-impact می‌توانند به کاهش درد و بی‌حسی ناشی از آسیب عصبی کمک کنند. همچنین، مراقبت‌های مربوط به کاهش وزن و کنترل چربی‌های خون، از دیگر عوامل مؤثر در پیشگیری از آسیب‌های عصبی و مدیریت علائم نوروپاتی دیابتی هستند. تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی به‌ویژه زمانی مؤثرتر خواهند بود که همراه با مشاوره پزشکی و درمان‌های دارویی مناسب اجرا شوند.
در نهایت، مراقبت‌های ویژه از سلامت روانی و جسمانی نیز برای مدیریت نوروپاتی دیابتی بسیار مهم است. استرس و اضطراب می‌توانند به تشدید علائم این بیماری کمک کنند، بنابراین مدیریت استرس از طریق روش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن یا مشاوره روان‌شناختی به بیماران در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. در مجموع، رعایت رژیم غذایی سالم، انجام ورزش منظم، کنترل قند خون و مدیریت استرس، به همراه درمان‌های دارویی و غیر دارویی، می‌توانند به کنترل و پیشگیری از پیشرفت نوروپاتی دیابتی کمک کنند و باعث افزایش کیفیت زندگی بیماران شوند.
