زخم بستر ، همچنین به عنوان زخم فشاری و یا زخم بد سور (Bedsore) شناخته شده است، زخم بستر ناشی از فشار طولانی مدت و غیرقابل برگشت به آن منطقه است. علت اصلی ایجاد فشار نامنظم به یک ناحیه از پوست است.

زخم بستر آسیبی است که پس از وارد شدن فشار و نیروی زیاد به طور مداوم برای مدتی طولانی بر روی پوست ان نقاط ایجاد می شود. بیماری زخم بستر ممکن است به عفونت منجر شود اما اگر جلوگیری از عفونت به درستی انجام شود می توان این بیماری را کاملا کنترل و درمان کرد. پزشکان مراحلی را برای این بیماری بیان کرده اند.

زخم بستری مشکلی است که گریبانگیر افرادی خاص می شود؛ مثل افراد مسن و بیمارانی که برای مدتی طولانی در رخت خواب بستری می باشند. این بیماری در افراد مسن بیشتر دیده می شود چون توانایی جابه جا شدن را ندارند. البته اگر هر فردی با هر سن و سال و جنسیتی برای بیماری خود مجبور به خوابیدن طولانی مدت بر روی تخت شود و فشار به پوستش وارد شود، دچار زخم بستر خواهد شد.

یکی از نکات مهم این است که باید ابتدا از عفونت این زخم ها پیشگیری کرد و سپس به درمان این زخم پرداخت. برای همین جلوگیری از عفونت عامل مهمی در درمان این زخم هاست. زیرا اگر زخم به عفونت کردن برسد، سایر نقاط بدن نیز در خطر می افند. برای همین در نیلسار سعی می کنیم شما را با راه های جلوگیری از این بیماری دردناک آشنا کنیم.

این بیماری را با دو نام دیگر نیز می شناسند. این دو نام زخم فشاری و آسیب فشار هستند. دلیل این نامگذاری این است که ناحیه ای پوست درگیر می شود که فشار زیادی در طولانی مدت به آن وارد شده باشد بنابراین پوست آن نقاط آسیب خواهد دید.

در صورتی که آسیب های فشاری به زخم تبدیل شوند و عمیق تر شوند و حتی به عفونت منجر شوند، می تواند زندگی بیمار را به طور جدی تهدید کند. به هر نوع صدمه ایجاد شده در پوست که به خاطر وارد شدن فشار به طور طولانی مدت بر آن نقاط شکل گرفته است زخم بستر می گوییم. زخم بستر سطوح مختلفی دارد و ممکن است هر فرد سطحی مختلف از آن را تجربه کند. اما به طور کلی یک سری نواحی برای فردی که دائما نشسته است در معرض ابتلا به زخم بستر هستند:

• باسن
• ستون فقرات
• دنبالچه
• پاها
• پشت بازو
• سرشانه

این نواحی برای فردی که مداوم در تخت خواب است نیز عبارتند از:

• پاشنه
• مچ پاها
• شانه ها
• پشت سر
• باسن
• لگن
• آرنج
• دنبالچه

زخم بستر یا زخم فشاری به چه عللی ایجاد میشود؟

علت زخم بستر این است که به علت فشرده شدن مکرر پوست بین برجستگی استخوانی زیرین از یک طرف و سطح بستر از طرف دیگر مویرگ های تغذیه کننده پوست مسدود میشوند. تا وقتی فشار از آن ناحیه برطرف نشده ، این مویرگ ها بسته می مانند.

در یک انسان سالم، فرد در هنگام خواب بطور غیر ارادی مرتبا وضعیت خود را عوض میکند و به این ترتیب محل هایی از پوست را که زیر فشار قرار میگیرند را مرتبا تغییر میدهد و به این ترتیب اجازه میدهد که بطور نوبتی به همه قسمت های پوست زیر بدن خون برسد. اما در یک فرد بیماراین مکانیسم به خوبی کار نمیکند. بیمار مدت های طولانی در یک وضعیت ثابت دراز میکشد. نتیجه آن است که پوست قسمتی که مدت طولانی بدون جریان خون مانده است نکروز شده و آن قسمت از پوست میمیرد.

مکانیسم دیگر اینست که در حین مراقبت از یک بیمار در بسیاری اوقات فرد مراقب، بیمار را به روی بستر یا ملحفه میکشد. این کشیده شدن پوست بخصوص اگر کمی هم مرطوب باشد موجب اصطکاک زیاد بین پوست و سطح زیرین شده و به پوست آسیب میزند.

گاهی هم بر اثر نیروهایی که در دو جهت مختلف به پوست و استخوان وارد میشوند آسیب ایجاد میشود. بطور مثال بیماری که در روی تخت خوابیده اگر پشت تخت در زیر سر بیمار بالاتر باشد بیمار به سمت پایین تخت سر میخورد. در این حال پوست زیر باسن به علت اصطکاک با ملحفه ثابت مانده ولی استخوان خاجی و دنبالچه به علت وزن بیمار به سمت پایین تخت حرکت میکنند. این مکانیسم موجب کشیده شدن عروق زیر پوستی و اسیب به خونرسانی پوست میشود.

درمان زخم بستر یکی از مواردی است که باید خیلی جدی گرفته شود زیرا در ناحیه ای که زخم ایجاد می شود درد بسیار زیادی بوجود می آید و در صورت درمان نکردن زخم می تواند مشکلانت جدی برای افراد ایجاد کند. 

این بیماری زمانی ایجاد خواهد شد که نقاطی از بدن یک فرد به طور مداوم تحت فشار و نیرو باشد و این نیرو باعث آسیب رسیدن به پوست شود. این زخم ها زمانی اتفاق می افتد که رگ های خونی و بافت های ان نقاط از بدن ابتدا فشرده شوند و سپس منحرف شوند. این موضوع باعث می شود که گردش خون در این نقاط ضعیف شود. پس از ضعیف شدن گردش خون بافت ها از بین می روند و شرایط برای ایجاد عفونت مساعد می شود.

نیروهای وارد شونده که ایجاد زخم فشاری می کنند سه علت دارند:

1. فشار

وقتی که یک بیمار برای مدتی طولانی بدون حرکت در یک وضعیت ثابت قرار بگیرد، فشاری که بر پوست وی وارد می شود می تواند باعث ایجاد زخم بستر شود.

2. برش

زخم فشاری بر اثر برش به این شکل ایجاد می شود که مثلا تخت به سمت بالا کشیده شود و فرد به سمت پایین حرکت کند. به این شکل پوست بیمار بر روی تخت کشیده می شود و ساختارهای داخلی پوست او آسیب خواهد دید.

3. رطوبت

رطوبت ناشی از عرق و دیگر دفعیات بدن مثل ادرار و مدفوع یکی دیگر از عواملی است که می تواند در صورت باقی ماندن بر روی پوست و مرطوب نگه داشتن آن قسمت باعث ایجاد زخم های فشاری می شود.