مراقبت پرستاری زخم پای دیابتی برای سالمندان
زخم پای دیابتی یکی از عوارض ابتلا به دیابت است که هر ساله چیزی در حدود ۱۵ الی ۲۰ درصد مبتلایان را به دلیل عدم مراقبت صحیح و به موقع، با خطر قطع عضو مواجه می کند. در این میان افراد سالمند آسیب پذیر ترین قشر هستند. به همین علت چگونگی پرستاری و مراقبت های ویژه از این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. در این محتوا قصد داریم به روش های پرستاری خانگی و مراقبت های ویژه برای جلوگیری از ایجاد یا گسترش زخم پای دیابتی سالمندان بپردازیم
.دستورالعمل های اساسی مراقبت از پای دیابتی سالمندان چیست؟
مراقبت از پای دیابتی سالمندان بسیار حائز اهمیت است زیرا این افراد به دلیل مشکلات عصبی و عروقی می‌توانند به راحتی زخم و عفونت در پاها داشته باشند. در زیر دستورالعمل‌های اساسی برای مراقبت از پای دیابتی سالمندان را می‌توانید مشاهده کنید:
- بررسی پای دیابتی: سالمندان دیابتی باید هر روز پاهای خود را با دقت بررسی کنند. به دنبال هرگونه تغییر در رنگ پوست، تورم، زخم، ترشحات یا تغییر در حساسیت آنها باشید.
- حفظ رطوبت پوست: پوست پای دیابتی باید تمیز و مرطوب نگه داشته شود. پس از شستشو و خشک کردن پاها، از یک لوسیون یا کرم مرطوب کننده استفاده کنید. با این حال، از استفاده اضافی از محصولات روغنی یا ماساژ پا خودداری کنید.
- نگهداری تمیزی پاها: پاهای خود را هر روز با آب گرم و ملایم و صابون نرم شستشو دهید. پس از شستشو، با دقت خشک کنید و به ویژه بین انگشتان پاها. هر گونه رطوبت را از بین ببرید، زیرا رطوبت می‌تواند عفونت را تشدید کند.
- کوتاه کردن ناخن‌ها: ناخن‌ها را به طور منظم کوتاه کنید و از بریدگی زیاد ناخن خودداری کنید. از قلم مخصوص ناخن استفاده کنید و از بریدگی ناخن گوشتی خودداری کنید تا زخم‌ها و عفونت‌های ناشی از آنها جلوگیری شود.
- استفاده از کفش و جوراب مناسب: از کفش‌و جوراب مناسب برای سالمندان بسیار مهم می باشد.
- اجتناب از آسیب و فشار زیاد به پاها: سالمندان دیابتی باید از آسیب و فشارزیاد بر پاها جلوگیری کنند. از استفاده از کفش‌های راحت و مناسب با قابلیت تنفس استفاده کنند و از استفاده از کفش‌های بلندپاشنه، کفش‌های تنگ و کفش‌هایی که به پا فشار زیادی وارد می‌کنند، خودداری کنند.
- پوشیدن جوراب مناسب: استفاده از جوراب‌های نرم و بدون درز به منظور جلوگیری از تغییرات در فشار خون در پاها و آب رفتگی زایمانی پیشنهاد می‌شود. همچنین اطمینان حاصل کنید که جوراب‌ها مناسب اندازه و قابل کشش هستند تا رگ‌های خونی را درست فشار دهند.
- عدم استفاده از منبع گرمای شدید: سالمندان دیابتی باید از استفاده از منابع گرمای شدید بر روی پاها خودداری کنند. این شامل قرار دادن پا در آب حاره، استفاده از دستگاه‌های گرمایشی برای مدت طولانی و قرار دادن پا در نزدیکی سوء استفاده از بخار است.
- کنترل قند خون: حفظ سطح قند خون مناسب بسیار مهم است. نگهداری قند خون در محدوده مطلوب کمک می‌کند به بهبود عملکرد عروق و عصب‌ها در پاها و کاهش خطر آسیب‌های پای دیابتی.
- مراجعه به پزشک: سالمندان دیابتی باید به صورت دوره‌ای و منظم به پزشک مراجعه کنند.
بیشتر بخوانید : درمان زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی چرا، چگونه و برای چه کسانی ایجاد می شود؟
زخم پای دیابتی یکی از شایع ترین عوارض دیابت است که حدود ۲۵ درصد از مبتلایان به دیابت دچار آن می شوند. این زخم نوعی زخم باز است که عموما در اثر نوروپاتی حسی برای افراد رخ می دهد. نوروپاتی در حقیقت نوعی اختلال در سیستم عصبی است که به واسطه ی سطح بالای گلوکز خون در طولانی مدت حاصل می شود. نوروپاتی موجب می شود که فرد مبتلا به دلیل بی حسی در اندام های بدن به خصوص کف پا، متوجه آسیب های وارده نشود. به همین علت زمانی که افراد مبتلا به زخم های دیابتی می شوند، در مراحل اولیه متوجه وجود این زخم ها نمی گردند. این زخم ها معمولا در اثر وجود اصطکاک مداوم پا به دلیل راه رفتن با پای برهنه ایجاد می شوند. همچنین ممکن است بر اثر فشار یا ضربه و زخم های معمولی، این زخم ها ایجاد شده و گسترش یابند.
زخم پای دیابتی می تواند در هر سنی در افراد بروز پیدا کند. ولیکن افراد بالا تر از ۴۵ سال و به خصوص مردان سالمند بیشتر در معرض آسیب هستند. در صورتی که به زخم های دیابتی به موقع رسیدگی نشود، ممکن است این زخم ها دچار عفونت گردند. در این زمان اگر عفونت کنترل نشود، موجب نکروز شدن بافت پوست شده و در موارد وخیم تر می تواند منجر به قطع عضو گردد. افرادی که عادت به مصرف دخانیات دارند و همچنین افراد مستعد چاقی و وزن بالا نیز در برابر این زخم آسیب پذیر تر هستند.
زخم پای دیابتی
چرا مراقبت از پا ی دیابتی برای سالمندان مهم است؟
مراقبت از پاهای دیابتی برای سالمندان بسیار مهم است به دلایل زیر:
- خطر بیشتر از زخم و عفونت: سالمندان دارای دیابت بیشترین خطر را برای زخم و عفونت در پاها دارند. این افراد ممکن است به علت مشکلات عروقی و عصبی که معمولاً با پیر شدن تشدید می‌شود، حس بسیار کمتری در پاها داشته باشند. این به معنی عدم تشخیص درست در مورد زخم‌ها و آسیب‌های پا است که ممکن است به تشکیل یک زخم عمیق و دچار عفونت منجر شود.
- تشدید مشکلات عروقی: دیابت می‌تواند باعث آسیب به عروق پا شود و منجر به کاهش جریان خون و اکسیژن به بافت‌های پا شود. با پیر شدن، مشکلات عروقی بیشتر می‌شود و این باعث کاهش توانایی بهبود زخم‌ها و آسیب‌های پا می‌شود.
- عوارض جانبی دیابت: دیابت می‌تواند به مشکلات عصبی مانند نوروپاتی (تخریب عصبی) در پاها منجر شود. این عارضه می‌تواند حساسیت در پاها را کاهش دهد و بدون درک درست از درد و زخم‌ها، تا زمانی که وضعیت شدید شود، ادامه دهد.
- عوارض سیستمیک: زخم‌ها و عفونت‌ها در پاهای دیابتی سالمندان می‌تواند به سرعت به عوارض سیستمیک منجر شود. این شامل عفونت خون (سپتی‌سمی)، تشدید عفونت‌های جاری دیگر در بدن و حتی عملکرد کلی سیستم ایمنی است.
بنابراین، مراقبت ویژه و منظم از پاها برای سالمندان دیابتی بسیار مهم و ضروری می باشد.
پرستاری در منزل از زخم پای دیابتی
- از آن جا که واسکولوپاتی و نوروپاتی در سالمندان از عوامل ایجاد زخم پای دیابتی است، مهم ترین روش جلوگیری از ایجاد این زخم، بررسی و معاینه ی مداوم بدن بیمار و به خصوص اعضای تحت فشار مانند پا و کف آن است. همچنین موارد دیگری از جمله پوشیدن کفش مناسب و خودداری از راه رفتن با پای برهنه نیز از دیگر موارد جلوگیری از ایجاد زخم پای دیابتی است. در صورت بروز این زخم مراقبت های خانگی که می توان انجام داد به شرح زیر می باشند:
- مراقبت از زخم با پانسمان های مدرن پزشکی مناسب سطح زخم (پانسمان با چسبندگی کم/بانداژ برای فشرده سازی)
- کمک گرفتن از عصا یا ویلچر برای جلوگیری از حرکت بر روی زخم
- درمان های کمکی نظیر شستشو با عسل یا صابون بچه (با صلاحدید پزشک)
- استفاده از کفش های مخصوص زخم پا با قابلیت گردش هوا
- تمرینات پا برای افزایش گردش خون و کمک به بهبودی سریع تر ( با صلاحدید فیزیوتراپیست)
زخم پای دیابتی
مراقبت های زخم پای دیابت برای سالمندان
علاوه بر مواردی که به عنوان راهکار های مراقبت خانگی برای زخم پای دیابتی گفته شد، مراقبت های دیگری نیز در مواقعی لازم است. برای بهره گرفتن از این مراقبت های ویژه باید به شرایط زخم بیمار سالمند توجه نمود و پس از تشخیص فورا شخص را به مراکز درمانی زخم منتقل کرد. در صورتی که مواردی همچون تغییرات غیر طبیعی استخوانی، وجود پینه، ضخیم شدن ناخن ها و خراشیدگی و تورم مشاهده شوند، این نمونه ها باید پیگیری گردند. همچنین در صورتی که زخمی از پیش روی پای بیمار وجود داشته باشد، در صورت مشاهده ی چرک و عفونت، بوی بد، ترشحات غیر طبیعی و مواردی از این قبیل، سریعا شخص را به مراکز درمان انتقال دهید. در این موارد به احتمال زیاد با عفونت زخم مواجه هستیم. برای درمان عفونت زخم های دیابتی باید از روش های درمانی ویژه ای نظیر دارو درمانی و رژیم آنتی بیوتیکی، پانسمان نقره، پانسمان های بافت طبیعی، تراشیدن زخم و… به صورت تخصصی استفاده شود.