سطح قند خون نرمال در محدوده‌ای قرار دارد که به طور عمومی بین 70 تا 140 میلی‌گرم در دسی لیتر خون (mg/dL) است. این محدوده ممکن است بر اساس شرایط خاص و نوع آزمایشگاه مورد استفاده، کمی متغیر باشد. اما برای بیشتر افراد سالم، سطح قند خون پایین‌تر از 70 میلی‌گرم در دسی لیتر به عنوان قند خون پایین (هیپوگلیسمی) و سطح قند خون بالاتر از 140 میلی‌گرم در دسی لیتر به عنوان قند خون بالا (هایپرگلیسمی) در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که شما یک بیمار دیابتی هستید، سطح قند خون معمولاً بین 80 تا 130 میلی‌گرم در دسی لیتر قبل از وعده غذایی (قند خون صبحانه) و کمتر از 180 میلی‌گرم در دسی لیتر 2 ساعت پس از وعده غذایی باید باشد. البته، بهتر است با پزشک خود در مورد محدوده قند خون مورد نظر و هدف شخصی خود صحبت کنید، زیرا ممکن است بر اساس مشکلات سلامتی و نیازهای شخصی شما، محدوده مورد نظر متفاوت باشد.
پیشنهاد می کنیم از صفحه درمان زخم پای دیابتی نیز دیدن فرمایید.
| زمان تست قند خون | محدوده هدف (mg/dL) | محدوده هدف (mmol/L) |
| پس از شب‌خواب (ناشتا) | 80-130 | 4.4-7.2 |
| قبل از وعده غذایی | 80-130 | 4.4-7.2 |
| پس از وعده غذایی (2 ساعت) | کمتر از 180 | کمتر از 10 |
| قبل از خواب | 100-140 | 5.6-7.8 |
لطفاً توجه داشته باشید که این محدوده‌ها مرجع عمومی هستند و ممکن است بر اساس شرایط شخصی و توصیه‌های پزشکی، محدوده هدف شما متفاوت باشد. برای اطلاعات دقیق‌تر و تنظیمات خاص، همیشه با پزشک خود مشورت کنید.
چرا میزان قند خون اهمیت دارد؟
میزان قند خون اهمیت بسیاری برای سلامتی و کنترل دیابت دارد. دیابت یک بیماری مزمن است که تأثیر قابل توجهی بر سیستم عصبی، قلب و عروق، کلیه‌ها و سایر بخش‌های بدن دارد.
| دسته بندی | محدوده قند خون (mg/dL) | محدوده قند خون (mmol/L) |
| قند خون نرمال | 70-99 | 3.9-5.5 |
| پیش‌دیابت | 100-125 | 5.6-6.9 |
| دیابت | بیشتر از 126 | بیشتر از 7.0 |
نگهداری میزان قند خون در محدوده‌های طبیعی و تحت کنترل در دیابت بسیار مهم است و به موارد زیر مرتبط است:
- کنترل عوارض دیابت: نگهداری قند خون در محدوده هدف، کمک به کاهش عوارض بیماری دیابت می‌کند. این عوارض شامل مشکلات قلبی و عروقی، کاهش بینایی، آسیب به کلیه‌ها، عوارض عصبی و غیره است.
- پیشگیری از تعدیل عوارض طولانی مدت: نگهداری میزان قند خون در محدوده نرمال، بهبود کیفیت زندگی افراد دیابتی را ارتقا می‌دهد و از تعدیل عوارض طولانی مدت نظیر نارسایی کلیه و سایر مشکلات جدی جلوگیری می‌کند.
- کنترل عوامل خطر بیماری‌های دیگر: میزان بالای قند خون می‌تواند عوامل خطر بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، فشار خون بالا، چاقی و دیگر بیماری‌های مزمن را افزایش دهد. کنترل میزان قند خون می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها کمک کند.
- بهبود کنترل دیابت: میزان قند خون در محدوده هدف نگهداری شود، کنترل دیابت بهبود می‌یابد و احتمال بروز عوارض ناشی از نقص کنترل قند خون کاهش می‌یابد.
قند خون نرمال در کودکان
دیابت نوع یک در کودکان، یک بیماری مزمن است که برای همیشه باقی می‌ماند و نیازمند مداومت در مدیریت قند خون و تزریق انسولین است. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن خود به طور غلط بافت‌های بتا سلول‌های جزئیات‌گیرنده‌ی انسولین را تشخیص داده و این سلول‌ها را تخریب می‌کند. این باعث کاهش تولید انسولین توسط بدن می‌شود و نتیجه آن افزایش قند خون و نیاز به تزریق انسولین برای کنترل قند خون می‌باشد.
| سن (سال) | برای پراندیال | پس از مصرف غذا | سطوح تست A1C |
| کمتر از 6 سال | 99-179 میلی گرم در دسی لیتر | 109-199 mg/dl | 7.4-8.4٪ |
| 6-12 سال | 89-179 mg/dl | 99-179 میلی گرم در دسی لیتر | <8% |
| 13-18 سال | 89-129 mg/dl | 89-149 mg/dl | <7.5٪ |
عوامل موثر در بروز دیابت نوع یک در کودکان عبارتند از:
- عوامل ژنتیک و خانوادگی: وجود تاریخچه خانوادگی دیابت نوع یک می‌تواند ریسک بروز این بیماری را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: عواملی مانند عفونت‌های ویروسی، عوامل متعددی از جمله ویروس کوکساکی، واکسن‌ها، تغذیه نامناسب در دوران کودکی و…
- عوامل ایمنی: نقص ایمنی در بدن می‌تواند سبب تشکیل آنتی‌بادی‌ها علیه سلول‌های بتا شود.
درمان دیابت نوع یک در کودکان شامل تزریق انسولین به صورت روزانه، رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و کنترل مداوم قند خون است. علاوه بر این، مدیریت دیابت در کودکان نیازمند همکاری نزدیک با پزشکان، متخصصان تغذیه و تیم درمانی می‌باشد.
قند خون نرمال در بزرگسالان
دیابت نوع یک یا دیابت ایدیوپاتیک نوع یک، یک بیماری مزمن است که برای همیشه باقی می‌ماند و بدون درمان مناسب می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن خود به طور غلط بافت‌های بتا سلول‌های جزئیات‌گیرنده‌ی انسولین را تشخیص داده و این سلول‌ها را تخریب می‌کند. این باعث کاهش تولید انسولین توسط بدن می‌شود و نتیجه آن افزایش قند خون و نیاز به تزریق انسولین برای کنترل قند خون می‌باشد.
| نوع قند خون | محدوده قند خون (mg/dL) | محدوده قند خون (mmol/L) |
| قند خون ناشتا | بالاتر از 126 | بالاتر از 7.0 |
| قند خون پس از وعده غذایی (2 ساعت) | بالاتر از 200 | بالاتر از 11.1 |
عوامل موثر در بروز دیابت نوع یک عبارتند از: – عوامل ژنتیک و خانوادگی: وجود تاریخچه خانوادگی دیابت نوع یک می‌تواند ریسک بروز این بیماری را افزایش دهد. – عوامل محیطی: عواملی مانند عفونت‌های ویروسی، عوامل متعددی از جمله ویروس کوکساکی، عوامل متعددی از جمله ویروس کوکساکی، واکسن‌ها، تغذیه نامناسب در دوران کودکی و… – عوامل ایمنی: نقص ایمنی در بدن می‌تواند سبب تشکیل آنتی‌بادی‌ها علیه سلول‌های بتا شود. درمان دیابت نوع یک شامل تزریق انسولین به صورت روزانه، رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و کنترل مداوم قند خون است. جدول رژیم غذایی برای دیابت نوع یک در بزرگسالان:
| وعده غذایی | مواد غذایی توصیه شده | مواد غذایی محدود یا توصیه نشده |
| صبحانه | غلات کامل، تخم مرغ، پنیر کم چرب، سبزیجات، میوه تازه | نان سفید، شیرینی، آجیل شور، آبمیوه شیرین، آب میوه قندی |
| ناهار | ماهی، گوشت سفید، سبزیجات، سالاد، کمی سبوس‌دار، میوه تازه | برنج سفید، نودل، غذاهای چرب، سوسیس و کالباس |
| شام | ماهی، گوشت سفید، سبزیجات، سالاد، کمی سبوس‌دار، میوه تازه | برنج سفید، نودل، غذاهای چرب، سوسیس و کالباس |
| وعده‌های میان‌وعده | سبزیجات تازه، میوه‌های تازه، مغزها و آجیل‌ها، دوغ یا ماست کم چرب | شکلات، نوشیدنی‌های قنددار، تنقلات |
روش اندازه‌گیری قند خون
اندازه‌گیری سطح قند خون می‌تواند با استفاده از دستگاه‌های خون‌سنج انجام شود.
| وعده غذایی | محدوده قند خون (mg/dL) | محدوده قند خون (mmol/L) |
| قبل از وعده غذایی (ناشتا) | 70-130 | 3.9-7.2 |
| 1 تا 2 ساعت پس از شروع وعده غذایی | کمتر از 180 | کمتر از 10 |
| قبل از خواب | 100-140 | 5.6-7.8 |
روش‌های متداول برای اندازه‌گیری قند خون عبارتند از:
- سنجش با استفاده از دستگاه خون‌سنج خانگی: این دستگاه‌ها شامل یک محلول آزمایشی و یک سنسور خون هستند. برای اندازه‌گیری، نمونه کوچکی از خون با استفاده از لانست خون‌گیری از انگشت برداشت می‌شود و بر روی سنسور قرار داده می‌شود. سپس دستگاه خون‌سنج قند خون را در مدت زمان کوتاهی تخمین می‌زند و نتیجه را نمایش می‌دهد.
- آزمایش قند خون در آزمایشگاه: در این روش، نمونه خون برای تست به آزمایشگاه ارسال می‌شود. آزمایشگاه با استفاده از روش‌های شیمیایی و دستگاه‌های تخصصی، سطح قند خون را اندازه‌گیری می‌کند و نتیجه را گزارش می‌دهد. این روش معمولاً برای تشخیص و کنترل دیابت نوع 1و نوع 2 استفاده می‌شود.
در هر دو روش فوق، معمولاً محدوده‌های مشخصی برای قند خون نرمال، پیش‌دیابت و دیابت تعیین شده است که در پاسخ قبلی به شما ارائه داده شدند. برای تعیین و کنترل سطح قند خون بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و دستورالعمل‌های او را درباره زمان و فرکانس اندازه‌گیری قند خون دنبال کنید.
| دسته بندی | محدوده قند خون (mg/dL) | محدوده قند خون (mmol/L) |
| قند خون نرمال (طبیعی) | 70-99 | 3.9-5.5 |
| پیش‌دیابت | 100-125 | 5.6-6.9 |
| دیابت | بیشتر از 126 | بیشتر از 7.0 |
قند خون بالا یا هیپوگلیسمی
قند خون بالا (هایپرگلیسمی) و هیپوگلیسمی دو وضعیت متضاد در مورد سطح قند خون هستند.
قند خون بالا (هایپرگلیسمی): در این وضعیت، سطح قند خون به مقدار بالایی ارتفاع می‌یابد. هایپرگلیسمی ممکن است در افراد دیابتی رخ دهد که بدلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین قادر به کنترل قند خون خود نیستند. علل دیگر هایپرگلیسمی شامل عدم رعایت رژیم غذایی، نقص فعالیت بدنی، افزایش استرس، عفونت، بیماری‌های دیگر و تغییرات در داروهای مصرفی می‌باشند.
علائم هایپرگلیسمی شامل ادرارزدایی بیشتر، عطش شدید، خستگی، افزایش اشتها، افت توجه، تنگی نفس و بالا رفتن تپش قلب می‌باشد. هیپوگلیسمی: در این وضعیت، سطح قند خون به مقدار پایینی کاهش می‌یابد. هیپوگلیسمی معمولاً در افراد دیابتی رخ می‌دهد که به دلیل مصرف بیش از حد داروهای خوراکی یا انسولین، کاهش غذا یا فعالیت بدنی زیاد، مصرف الکل یا عدم توازن بین میزان قند مصرفی و داروها، سطح قند خون زیادی را کاهش می‌دهند. علائم هیپوگلیسمی شامل تعریق، لرزش، اضطراب، سردرد، گیجی.
میزان قند خون بالا بستگی به چه چیزهایی بستگی دارد و چقدر است ؟
میزان قند خون بالا بستگی به واحد اندازه‌گیری مورد استفاده دارد. در زیر میزان قند خون بالا در دو واحد رایج برای اندازه‌گیری قند خون یعنی میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) و میلی‌مول بر لیتر (mmol/L) آورده شده است:
- میزان قند خون بالا در واحد mg/dL: معمولاً اگر سطح قند خون بیش از 100mg/dL باشد، در برخی موارد می‌توان آن را به عنوان قند خون بالا تلقی کرد. با این حال، در تشخیص هایپرگلیسمی، باید به محدوده مشخص بر اساس وضعیت تیموازی بین صبحانه و شام مراجعه کرد. به طور کلی، محدوده قند خون بیش از 140-180 mg/dL پس از یک یا دو ساعت از شروع وعده غذایی به عنوان قند خون بالا در نظر گرفته می‌شود.
- میزان قند خون بالا در واحد mmol/L: اگر سطح قند خون بیش از 6mmol/L باشد، ممکن است به عنوان قند خون بالا در نظر گرفته شود. به طور کلی، محدوده قند خون بیش از 7.8-10 mmol/L پس از یک یا دو ساعت از شروع وعده غذایی به عنوان قند خون بالا در نظر گرفته می‌شود.
لازم به ذکر است که محدوده قند خون بالا می‌تواند براساس خصوصیات فردی و راهنمایی‌های پزشکی تعیین شود. همچنین، در صورت داشتن بیماری دیابت، محدوده‌های متفاوتی برای قند خون بالا و کنترل قند خون ممکن است توسط پزشک تعیین شود.
قند خون پایین
قند خون پایین (هیپوگلیسمی) وضعیتی است که در آن سطح قند خون به مقدار پایینی کاهش می‌یابد. معمولاً در بیماران دیابتی رخ می‌دهد، اما ممکن است در افراد بدون دیابت نیز رخ دهد. هیپوگلیسمی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون به طور ناگهانی پایین می‌روید و به حدی می‌رسد که باعث علائم ناخوشایندی می‌شود.
علائم هیپوگلیسمی شامل موارد زیر می‌شوند:
- رعشه و لرزش بدن
- عصبانیت و خشم
- سرگیجه و سردرد
- احساس خستگی و ضعف
- تعریق بیش از حد
- اضطراب و نگرانی
- گیجی و اختلال تمرکز
- گرسنگی شدید
- تپش قلب سریع
- گیجی و افتادگی
- تاری دید
در صورت بروز علائم هیپوگلیسمی، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- مصرف منابع قند سریع اثر مانند آب عسل، قطعه کوچکی شکر، آبمیوه شیرین و یا تابلت گلوکز.
- مصرف مواد پروتئینی نیمه شیرین مانند شیر یا ماست.
- انجام آزمایش قند خون 15دقیقه بعد از مصرف قند سریع اثر و در صورت لزوم تکرار مصرف قند سریع اثر.
- در صورت بدتر شدن علائم یا عدم بهبود پس از مصرف قند سریع اثر، حتماً به پزشک یا مراجعه کنید.
مهم است که در صورت تجربه همزمان علائم هیپوگلیسمی مکرر، با پزشک خود مشورت کنید تا علت و درمان صحیح را بررسی کنند.
| علائم هیپوگلیسمی |
| رعشه و لرزش بدن |
| عصبانیت و خشم |
| سرگیجه و سردرد |
| احساس خستگی و ضعف |
| تعریق بیش از حد |
| اضطراب و نگرانی |
| گیجی و اختلال تمرکز |
| گرسنگی شدید |
| تپش قلب سریع |
| گیجی و افتادگی |
| تاری دید |
قند خون چه کاری انجام می دهد؟
قند خون یا گلوکز خون نشان دهنده میزان قند موجود در خون است. قند خون برای بدن بسیار مهم است زیرا گلوکز از جمله اصلی‌ترین منابع انرژی برای سلول‌ها است. بدن برای حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی (معمولاً بین 70 تا 140 میلی‌گرم در دسی لیتر خون) تلاش می‌کند. عملکرد قند خون در بدن به وسیله هورمون انسولین و گلوکاگون کنترل می‌شود.
وقتی سطح قند خون بالا می‌رود (به عنوان مثال پس از وعده غذایی)، انسولین ترشح می‌شود تا سطح قند خون را کاهش دهد. انسولین باعث ورود گلوکز از خون به سلول‌ها می‌شود و در سلول‌ها ذخیره می‌شود یا به عنوان سوخت برای تولید انرژی استفاده می‌شود. از طرفی، گلوکاگون در شرایط کاهش سطح قند خون ترشح می‌شود تا قند خون را افزایش دهد.\
حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی بسیار مهم است. سطح قند خون بسیار بالا یا بسیار پایین می‌تواند عوارض جدی را برای سلامتی ایجاد کند. مثلاً در بیماران دیابتی، کنترل قند خون به خوبی می‌تواند کمک کند تا عوارض بیشتری نظیر کمبود انرژی، مشکلات قلبی، اعصابی و کلیوی جلوگیری شود. برای حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی، رعایت رژیم غذایی مناسب، مصرف داروها و انسولین به صورت منظم (در صورت نیاز)، فعالیت بدنی منظم و کنترل استرس بسیار مهم هستند.