مقدمه
شیوع دیابت در دنیا در حال افزایش است و این در حالی است که حدود 80 درصد از افراد مبتلا در کشور‌های در حال توسعه زندگی خواهند کرد. مشکلات پا در بیماران مبتلا به دیابت جزء جدی ترین عوارض دیابت است و این اختلالات سبب درد و رنج فراوان و تجمیل هزینه‌های گزاف به بیماران شده و در کل بار مالی زیادی برای جامعه و نظام سلامت به همراه دارد. پیشگیری از این زخم‌ها اهمیت زیادی در کاهش هزینه‌های بیمار دارد. آموزش به بیمار، خانواده و تیم مراقبتی در سطوح مختلف به شیوه ساختارمند، سازماندهی شده و مداوم با هدف افزایش سطح آگاهی و عملگرد از رویکردهای مهمی‌‌است که می‌تواند بروز زخم را کاهش دهد. سرمایه گذاری برای تدوین دوره‌های آموزشی مراقبت از پا و زخم پا در بیماران دیابتی یکی از مقرون به صرفه ترین روش‌های هزینه کرد در سیستم مراقبتی و ارائه خدمات است که با توصیه‌های هدف محور به خوبی کاربرد دارد. همچنین در این راستا پژوهشگاه علوم غدد در متابولیسم با طراحی کارگاه‌های مراقبت از زخم پا و ویژه پرستاران و تدوین پمفلت‌های آموزشی جهت آموزش بیماران و همکاران تیم مراقبتی جهت کاهش عارضه پای دیابتی قدم برداشته است. مجموعه پمفلت‌های آموزشی در این زمینه نیز حاصل کار تیمی‌اعضای برگزار کننده کارگاه است که برای استفاده بیماران و ارائه دهندگان خدمت که در مراقبت از پای دیابتی مشارکت دارند تهیه شده است.بر خود لازم می دانیم که از تمامی اعضای تیم (جناب دکتر مهاجری، جناب آقای دکتر امینی، سرکار خانم دکتر سنجری، سرکار خانم اعلاء، سرکار خانوم شایگان مهر، سرکار خان شهبازی) که در برگزاری کارگاه در سطح کشور مشارکت فعالانه داشته و به خصوص سرکار خانم شایگان مهر که در تهیه محتوای پمفلت ها قبول زحمت فرمودند قدردانی نماییم.
دکتر ندا مهرداد
دکترای آموزش پرستاری
دبیر کارگاه‌های زخم پای دیابتی ویژه پرستاران
یکی از بیماری‌های شایع در جامعه امروزی پای دیابت است که عوارض متعددی در اعضای حیاتی بدن از جمله قلب، چشم، عروق، کلیه پا ایجاد می‌کند. نوروپاتی یکی از اعضای اصلی ترین عوارض دیابت است که چندین شکل خود را نشان می‌دهد، شایع ترین شکل آن به صورت بی حسی، سوزن سوزن شدن و یا مور مورشدن در پاها است. البته گاهی به صورت از بین رفتن حس درد و حرارت و حس درک موقعیت پا ظاهر میشود. به دنبال بی حسی در پاها، زخم اتفاق می‌افتد که مهم ترین علت بستری بیماران دیابتی میباشد. هرچند کنترل عوارض مربوط به زخم پا آسان است اما عدم دقت و سهل انگاری در مراقبت از پا منجر به بروز ضایعات جدی و جبران ناپذیری از جمله قطع عضو خواهد شد.
آگاهی بیماران و خانواده آنان در زمینه پیشگیری و مراقبت از پا و
زخم پای دیابتی نقش بسیار مهم و ارزنده ای دارد چرا که با ارائه آموزش صحیح کنترل قند، چربی و فشار خون به بیمار می‌توان از ایجاد زخم پا و قطع عضو در بیماران دیابتی جلوگیری کرد.
این مقاله شما ار با اصول صحیح مراقبت از پا آشنا می‌کند.
| هر 20 ثانیه یک نفر در دنیا به دلیل عارضه پای دیابتی دچار قطع عضو میشود. |
بیماران گرامی به منظور پیشگیری از بروز یا تسریع در بهبود زخم پا به نکات زیر توجه فرمایید.
1- همیشه قند خونتان را به خوبی کنترل کنید.
2- تغذیه سالم داشته باشید در صورت داشتن اضافه وزن به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
3- سیگار را ترک کنید، چرا که مصرف سیگار باعث تنگی عروق و کندی روند بهبود زخم میشود.
4- داروهایتان را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
5- روزانه در ساعت معین و به طور مستمر ورزش کنید. ورزش باعث به جریان افتادن خون در پاهای تسریع روند بهبود زخم میشود. (نوع ورزش با صلاحدید پزشک انتخاب شود).
6- هرگز پا برهنه راه نروید حتی در خانه پایتان را روزانه بررسی کنید و برای دیدن کف پا از آینه استفاده کنید.
7- جوراب‌های خود را روزانه تعویض کنید. در هر بار تعویض جوراب نرم و تمیز بپوشید از پوشیدن بیش از یک جفت جوراب اجتناب کنید، این کار می‌تواند باعث ایجاد تاول در پای شما شود.
8- قبل از پوشیدن کفش داخل آن را از نظر جسم خارجی بررسی کنید و هر 4 تا 6 ساعت، برای استراحت پاها، کفش‌هایتان را در بیاورید.
9- هرگز برای گرم کردن پاها از آب داغ، کیف آب گرم و یا وسایل گرمازا مانند بخاری استفاده نکنید. از منابع حرارتی مثل بخاری فاصله بگیرید (این حس سرما ناشی از عوارض دیابت است نه ناشی از سرمای هوا)
10- هر روز پاهای خود را با آب ولرم شسته و سپس پاها و به خصوص، لای انگشتانتان را با یک حوله و یا پارچه تمیز و آرامی‌خشک کنید.
11- هنگام نشستن به مدت طولانی روی صندلی یا در حال دراز کش از قرار دادن ساق پاها روی همدیگر اجتناب کنید، زیرا این عمل موجب ایجاد فشار روی عروق خونی و اعصاب پاها شده و منجر به اختلال جریان خون در اندام‌ها میشود. موقع نشستن پاها را بالا نگه دارید. گذاشتن زیرپایی در زیر پاهایتان می‌تواند کمک کننده باشد.
12- برای بررسی فشار‌های وارده بر کف پاهایتان به پزشک مراجعه کنید.
13- جهت خریدن کفش نو هنگام عصر اقدام کنید. هنگام خرید کفش مدلی را انتخاب کنید که علاوه بر اندازه متناسب (نه تنگ نه گشاد) از جنس چرم باشد. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و پنجه باریک خودداری کندی.
14- پاهایتان را هر روز معاینه و مشاهده کنید. در صورت داشتن هر گونه وضعیت غیر طبیعی مانند موارد زیر به پزشک مراجعه کنید.
* کاهش حس پاها، رفتن جسم خارجی در پا مانند سوزن، شیشه، می‌خ، سوختگی، تاول، ضربه، ترک پاشنه و ضایعات بین انگشتان، وجود ترشح و بوی بد.
* زخم، کبودی، لکه‌های قرمز رنگ و تیره رنگ، تغییر درجه حرارت گرمی یا سردی، پینه، قرمزی، و خونریزی زیر پا.
15- میخچه و پینه‌ها را دستگاری نکنید و از بکار بردن تیغ‌های خودتراش، چسب میخچه و محلول‌های ضد میخچه و پینه بر‌ها و هرگونه داروهای خانگی خودداری کنید. در مورد پنبه‌ها و میخچه‌هایتان با پزشک یا متخصص مراقبت از پا مشورت کنید.
16- برای پیشگیری از فرو رفتن ناخن در گوشت، ناخن‌ها را در امتداد یک خط صاف کوتاه کنید و از کوتاه کردن ناخن‌ها در دو گوشه ناخن پرهیز کنید. در صورت اختلال بینایی از دیگران کمک بگیرید.
17- اگر ناخن‌هایتان خیلی صخیم هستند یا رنگشان زرد یا سیاه شده درباره نوع درمان با پزشک پرستار مشورت کنید.
18- در صورت وجود هر گونه تغییر شکل پا یا بد فرمی‌در انگشتان پا از کفش‌های مخصوص که توسط متخصص برای شما تجویز میشود استفاده کنید.
19- به خاطر داشته باشید که بیشترین قطع عضو‌ها با یک ضخم ساده شروع میشود.